eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > vatandaşlık anayasa insan hakları dersi ile ilgili konu anlatımlar

1961 ANAYASASI, 1961 ANAYASASI’NIN ÖZELLİKLERİ (VATANDAŞLIK, ANAYASA VE İNSAN HAKLARI DERSİ KONU ANLATIMLAR)

 

(9 Temmuz 1961)

 

27 Mayıs 1960 tarihinde kendilerine “Milli Birlik Komitesi” ismini veren 38 vatan haini satılmış subay meşru hükümete Türkiye'de yapılan ilk askeri darbeyi gerçekleştirmiş ve yönetime el koymuştur. 1950’den itibaren seçimleri kazanıp iktidara gelen Demokrat Parti ve Adnan Menderes hükümetinin 10 yıllık hükümetine son verilmiştir. İktidarda olan Demokrat Parti mensupları ve hükümet içerisinde görev alan bakanlar yargılandı ve Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ın idam, diğer Bakanlar Kurulu üyeleri de hapis cezasına çarptırılmışlardır.

Kurucu Meclis’in yaptığı çalışmalar ile İstanbul ve Ankara Üniversitesi’nin öğretim görevlilerinin çalışmaları neticesinde bir anayasa hazırlanmış ve Kurucu Meclis tarafından 27 Mayıs 1961 tarihinde kabul edilmiştir ve ardından halkoyuna sunulmuştur. 9 Temmuz 1961’de yapılan zoraki referandum %61,5 evet oyu ile kazanılmıştır. 15 Ekim 1961’de genel seçim yapılmış ve TBMM, bir yıllık aranın ardından, görevine tekrardan başlamıştır.

 

1961 ANAYASASI

 

1. İki meclisli parlamento ( millet meclisi ve Cumhuriyet Senatosu) sistemini kabul etmiştir.

 

2. Kuvvetler ayrılığı prensibi getirildi.

 

3. Yürütme organı Cumhurbaşkanı ve Bakanlar kurulundan oluşur.

 

4. Meclis yasaların kabulünde son söze sahiptir.

 

5. Hukuk devleti ilkesi benimsenmiştir.

 

6. Sosyal Devlet anlayışı benimsenmiştir.

 

7. Seçimlerin; serbest, eşit, gizli, tek dereceli genel oy ilkelerine göre yapılacağı belirtilmiştir.

 

8. Çoğunlukçu demokrasi anlayışından çoğulcu demokrasi anlayışına geçildi.

 

9. Temel hak ve hürriyetlerle ilgili geniş düzenlemelere yer verilmiştir. Temel hak ve hürriyetlerin hangi hallerde sınırlandırılacağı belirtilmiştir.

 

10. Üniversitelere TRT’ye özerk statü tanındı.

 

11. Anayasa mahkemesi kuruldu.

 

12. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) kuruldu.

 

13. 27 Mayıs darbesini yapan Milli Birlik Komitesi denen vatan haini satılmış şerefsizler kendilerini resmileştiren Milli Birlik Komitesi'ni kurdular.

 

14. Millet Meclisi ve Cumhuriyet senatosu olmak üzere iki meclisli sistem oluşturuldu.

 

16. Darbe anayasasıdır.

 

17. Anayasanın üstünlüğünü kabul eden bir anayasadır.

 

18. Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir ilkesi 1924 anayasasındaki yerini korumuştur.

 

19. 1924 anayasında yer alan Cumhuriyetçilik ve Laiklik ilkesi kabul edilmiş, halkçılık, devletçilik ve inkılapçılık ilkeleri kabul edilmemiş, milliyetçilik ilkesi ise milli devlet olarak değiştirilerek kabul edilmiştir.

 

20. İnsan haklarına dayanan devlet, demokratik devlet, sosyal devlet ve hukuk devleti ilkeleri kabul edilmiştir.

 

21. Temel hak ve hürriyetler ilk kez güvence altına alındı.

 

22. Sosyal hak ve ödevler sistematik olarak ilk defa 1961 anayasasında düzenlenmiştir.

 

23. Çift yapılı meclis sistemi benimsenmiştir.

 

24. Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.

 

25. Mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı tanınmıştır.

 

26. Yüksek hakimler kurulu kurulmuştur.

 

27. Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuştur.

 

28. Milli Güvenlik Kurulu kurulmuştur.

 

İki meclisli sistem açısından 1876 anayasasına benzemektedir! 

 

1961 Anayasası:

 

= Yasama yetkisi Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak iki meclis arasında bölüşülmüştür. Parlamenter sistem uygulanmıştır.

 

= Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu (1960). Kalkınma ve yıllık planları hazırlar.

 

=27 Mayıs 1960 müdahalesiyle birlikte geçici bir anayasa düzeni kurulmuş ve meclisin yetkileri ile donatılmış Milli Birlik Komitesi (MBK) oluşturulmuştur. MBK, Kurucu Meclisin askeri kanadını oluştururken Danışma Meclisi sivil kanadı oluşturuyordu. Bu komitenin kurduğu Kurucu Meclis anayasa ve seçim kanunlarını yapmakla görevlendirilmiştir. Kurucu Meclis üyelerinin bir bölümü iki dereceli seçimle seçilen üyelerden, bir bölümü siyasal partilerin kendi seçtikleri temsilcilerden, diğer bölümü de çeşitli kuruluşların (üniversiteler, barolar, yargı organları gibi) temsilcilerden oluşmuştur. Üyelerin bir bölümü de Devlet Başkanı ve Milli Birlik Komitesi tarafından seçilmişti.

 

= Anayasanın üstünlüğü: Anayasanın 8. maddesi ile anayasaya aykırı kanunların çıkartılamayacağı, uygulanamayacağı belirtildikten sonra, Anayasanın yasama, yürütme ve yargı organları ile idareyi ve kişileri bağladığı belirtilerek Anayasanın üstünlüğü gerçekleştirilmiştir. Ayrıca (bilgi yelpazesi.net) kurulan yargısal denetim mekanizması ile önemli bir güvence sistemi getirecek anayasanın üstünlüğü sağlanmaya çalışılmıştır. Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.

 

= Kuvvetler ayrılığı ilkesi: Yasa yapma yetkisi TBMM, yargı yetkisi Mahkemelere ve yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Yargı erkinin bağımsızlığı ile pratik önem kazanmaktadır.

 

=Devlet iktidarının paylaşımı: İki meclis sistemi getirilmiştir. Buna göre meclis yani yasama organı Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak ikiye ayrılmıştır. Genel idare içinde özerk yönetimle, kendi kendilerini yönetme yetkisine sahip kuruluşların yapılanmasına izin vermektedir. Örneğin; üniversiteler ve radyo televizyon idarelerinin konumu bu kapsamdaydı.

 

=Çoğulcu toplum yapısının geliştirilmesi: Siyasi partiler güvenceli bir hukuki statüye kavuşturulmuştur. Sendikalar hakkında düzenlemeler iş hukukun gelişimi ve demokratik esaslara uyumu açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. Özerk statüye sahip kamu kuruluşları kurulmuştur.

 

=Temel hakların genişletilmesi ve güçlendirilmesi: Önceden izin almaksızın toplantı ve yürüyüş yapma hakkı getirilmiştir. Temel hak ve hürriyetler, anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak kanunla sınırlanabilir. Bu madde ile temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ağırlaştırılmıştır. 1961 anayasası ile temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması, yargısal denetime tabii kılınacak önemli bir gelişme sağlanmıştır.

 

=Sosyal devlet: Amaç sosyal adaleti, barışı ve toplumsal dengeyi sağlamaktır. Bu amaca ulaşmak için devlet aktif olarak ekonomik ve sosyal hayata müdahale ederek sosyal devlet anlayışını uygulamakla yükümlüdür.

 

= Parlamenter sistem; yasama ve yürütmenin yumuşak bir şekilde ayrıldığı sistemdir. Yarı doğrudan demokrasilerde görülür. En önemli aracı referandum. Referandum, Anayasal değişikliklerin halk oyuna sunulmasıdır.

 

 

 

1961 ANAYASASININ UYGULANMASI:

 

1961 anayasası %40’a yakın bir muhalefetle kabul edilmiştir.

 

Muhalefetin nedenleri:

 

=27 Mayıs hareketiyle iktidardan uzaklaştırılan Demokratik Parti taraftarlarının bu hareket sonucu hazırlanan 1961 Anayasanın haksız mücadelenin ürünü olduğunu düşünmeleri.

 

= Anayasa hazırlanırken Demokrat Parti tabanın dışlanmasıdır.

 

 

 

1961 ANAYASASI 1971-1973 ARA REJİMLERİYLE RÖTUŞLANMIŞTIR:

 

= Yürütme güçlendirilmiştir. Bakanlar kuruluna KHK (Kanun Hükmünde Kararname) çıkarma yetkisi verilmiştir.

 

= Temel haklarda sınırlamalar getirilmiştir. Tabii yargı yolu yerine kanuni yargı yolu getirilmiştir.

 

= Yargısal denetimde sınırlamalar getirilmiştir. Anayasa mahkemesine iptal davası açma hakkına sahip taraflarda sınırlamalar getirilmiştir. Cumhurbaşkanı ve ana muhalefet partisidir. Anayasa mahkemesi Anayasa değişikliklerini (bilgi yelpazesi.net) ancak şekil yönünden denetleyebilir.

 

= Askeri Yüksek İdari Mahkemesi kurularak asker kişilerle ilgili idari işlem ve eylemlerin denetimi Danıştay’ın görevinden çıkarılmıştır.

 

= Ayrıca hakimlerin atanmalarında genel yöntemden sapan Devlet Güvenlik Mahkemeleri kurulmuştur.

 

= TRT’nin özerkliği kaldırılmış ve üniversitelerin özerkliği azaltılmıştır.

 

= Vergi, resim, harçların muafiyet ve istisnaları ile nispet ve hadlerine ilişkin hükümlerde değişiklik yapmaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.

 

=Bu değişikliklerin yapılmasının ana nedeni, 1961 anayasasının devlet otoritesini zayıflattığı, devleti güçsüz kıldığı düşüncesinde yatmaktadır.

 

1971-1973 arasında Bakanlar kuruluna KHK çıkarma yetkisi verilmiştir.

 

Üniversiteleri özerkliği zayıflatılmış, TRT nin özerkliği kaldırılmıştır. Tüm haklara sınırlamalar getirilmiştir., Devlet memurlarının sendika kurma yetkisi kaldırılmıştır, yargısal denetim sınırlandırılmış, anayasa mahkemelerine dava açabileceklerin sayısı azaltılmış, Askeri yüksek İdare mahkemesi ve DGMler kurulmuştur.

 

VATANDAŞLIK, ANAYASA, İNSAN HAKLARI DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<


VATANDAŞLIK, ANAYASA, İNSAN HAKLARI DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<


VATANDAŞLIK, ANAYASA, İNSAN HAKLARI DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

Yorumlar (1)

.

>Yazan: İskender
>Yorum: son derece mükemmel bir anlatım çok teşekkür ederim emeğe çoookk saygiiiii......

>>>YORUM YAZ<<<

Adınız:
Yorumunuz: