|
|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
İSİM FİİL NEDİR TANIMI ÖZELLİKLERİ MASTAR NEDİR İSİM FİİLLER AD EYLEMLER ÇEŞİTLERİ (2) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Fiilin adına isim fiil denir. Eylemin adıdır.
Eylemleri ad olarak kullanabilmemizi sağlarlar.
Yarı ad yarı eylemdirler.
Fiile getirilen “-ma, -me, -mak, -mek, -ış, -iş, -uş, -üş” ekleriyle türeyen ve fiilin adı olarak kullanılan kelimelerdir.
“ma-ış-mak” ekleriyle adlaştırılırlar. => “MAYIŞMAK” şeklinde unutmamak için kodlayabilirsiniz.
Örnekler:
Onunla tanışmayı ben de istiyorum.
Şiir okuyuşuna herkes hayran kaldı.
Balık tutmak bir yetenek işidir.
Evin her tarafını güzelce temizlemenizi istiyorum.
Bu köyden ayrılmak bana çok zor gelmişti.
Kitap kaplayışını beğendim.
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler fiil değil, isim – fiildir. Dikkat ederseniz bunlar “kalem, saygı, ölüm” gibi tam bir isim değil, yapısında eylem anlamı taşıyan bir isimdir. Zaten böyle oldukları için bunlara isim-fiil diyoruz.
|
|
Oraya gitmek ve bir süre orada dinlenmek istiyorum. (git fiilinin adı
Ders çalışmayı ve kitap okumayı seviyor.
Dağa çıkış zor, oradan iniş kolay olur.
Bu gidiş iyi değil.
Yürümek insanları dinlendirebilir.
Çok yemek iyi değildir.
Dipteki ölülerin fısıl fısıl konuşmalarını dinledim.
Görmekten sonra görülmek, aşkın ikinci kademesiydi.
Gör (fiil kökü) + mek (isim fiil eki)
Mektup yazmak onun için huzur verici bir şeydi.
Ben de sizinle tatile gelmeyi düşünüyordum.
Bağlama çalmayı bu kadar çok seveni hiç görmemiştim.
Programın başlayışı herkesi heyecanlandırdı.
Yanımda oluşunu, bana sarılışını hiç unutamam.
Onun gelişiyle oda bir anda sessizliğe büründü.
Bir gülüşü ile her şeyi değiştirmeyi biliyordu.
*Uyarı: Eylemi olumsuz yapan “-me, -ma” ile eylemi adlaştıran “-me, -ma” karıştırılmamalı. Bunu cümledeki kullanılışına ve vurgusuna bakarak anlayabiliriz.
Örnekler:
“Ona, kalemi sakın kırma, demiştim.” cümlesinde “kırma” sözcüğü olumsuzluk eki almıştır ve bir işin yapılmayacağını bildirir.
“Odunları kırma işini bugün bana verdiler.” cümlesindeki “kırma” sözcüğü ise isim – fiildir; çünkü sözcük olumsuz anlam vermiyor ve bir eylemin adını bildiriyor.
Onu okuma demedim ki… (olumsuz) (bu işi yani oku işini YAPMA anlamındadır.)
Vurgulu okuma her zaman güzeldir. (fiilimsi) (bu işin adı yani oku fiilinin adı okuma işidir.)
Ortalığı toplama görevini kardeşine verdiler. (İsim Fiil Eki)
Bu saatte herkes uyuyor ortalığı toplama. (Olumsuzluk Eki)
Dikkat! Aşağıdaki Kelimeler (Cümlede Kullanılışlarına Göre) Bir İsim Olmuştur Ve İsim Fiil Olma Özelliklerin Kaybetmişlerdir.
*Uyarı: “-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” eklerini alan sözcükler fiil anlamlarını yitirip varlık ya da nesne adı türetirse artık o isim fiil değil bildiğimiz isimdir. Yani İsim fiil eki almış olmasına rağmen zamanla kalıplaşarak bir varlığın veya kavramın adı haline gelmiş sözcükler vardır. Bunlar fiilimsi olarak kabul edilmezler.
Örnekler:
* dolma, kapama, sarma, kızartma, yazma, dondurma
* çakmak, ekmek, yemek, koymak
* dikiş, alışveriş, uçuş, bakış, gösteriş
Bahçedeki kazma herhalde kaybolmuş.
Masadaki dolma çok güzel görünüyor.
Danışmada beklediğini(bilgi yelpazesi com) söyledi.
Elindeki çakmak ile oynaması annesini tedirgin etti.
Her gün dondurma yersen çok hasta olabilirsin.
Kötü hava şartları sebebiyle tüm uçuşlar iptal edilmiş.
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler, isim – fiil eklerini almış olmalarına rağmen, isim – fiil özelliğini yitirmiştir. Artık bu cümlelerde bir nesneye ve kavrama isim olarak kullanılmıştır.
|
|
Bakkaldan ekmek aldım.
Çocuklar dondurma yiyor.
Yeni bir görüş öne sürdü.
Ben de kuşlar gibi uçmak istiyorum.
Bahçede yürümeye ne dersin?
Salondaki bağırışlar yüzünden kimse kimseyi duymuyor.
*Uyarı: İsim fiiller, ad görevli sözcükler oldukları için çoğul eki ve ad durum ekleriyle çekime girer. Ayrıca bir adla birleşerek ad tamlaması kurarlar. Bu tamlamada (bilgi yelpazesi.net) tamlayan ya da tamlanan sözcük olarak kullanılırlar.
Örnek:
Çalışmalar, bakışlar, gülmeyi, okumaya, oturmamda, gülmesinden, atların koşması, çalışmanın yararları, çocuğun gülüşü, okumanın kuralları
*Uyarı: İsim fiiller, ek-eylem olarak yüklem görevinde kullanılabilir ve ad cümlesi kurabilirler.
Örnek:
Bütün amacımız üniversiteyi kazanmaktı. (Ad cümlesidir.)
Yüklem
Beni üzen ansızın gidişiydi. (Ad cümlesidir.)
*Uyarı: İsim fiiller cümle içinde özne nesne ve dolaylı tümleç görevinde kullanılır.
Örnek:
Gitmek, sorumluluktan kaçtığımı göstermez.
Özne
Okumayı çok seviyorum.
Nesne
Artık çalışmaya başlayalım.
Dolaylı Tümleç
FİİLİMSİLER, EYLEMSİLER ÖZET ANLATIM
Fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemeyen olumlu, olumsuz şekilleri yapılabilen ve cümlede isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir.
Fiilimsiler üç grupta incelenir.
a. İsim - fiil : Fiillere "-mak, -mek" , "-ma, -me", "-ış, -iş, -uş, -üş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
"Kitap okumayı severim."
"Soru çözmek zevkli bir uğraş."
"Onun şiir okuyuşunu görmeliydiniz."
cümlelerindeki altı çizili sözcükler isim - fiildir.
Bazı sözcükler aslında isim-fiil ekleriyle türediği hâlde, zamanla isimleşmiş, yani fiilimsi özelliğini kaybetmiş olabilir.
"Biraz daha yemek alabilir miyim?"
"Bu kazmayı içeri götür."
"Derste yağış türlerini inceledik."
cümlelerinde altı çizili sözcükler isim-fiil değildir. Artık bir kalıcı isim oluşturmuştur.
b. Sıfat - fiil : Fiillere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
Sıfat fiiller çoğunlukla sıfat görevinde kullanılır.
"Görünen köy kılavuz istemez."
"Öpülesi elleri vardı analarımızın."
"Bu şehirde anlaşılmaz olaylar oluyor."
"Görür gözüm görmez oldu."
"Size biraz bilinmedik fıkralar anlatayım."
"Çözülecek soruları da yanında getir."
"Kızarmış ekmekler ne güzel kokuyor."
cümlelerinde altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.
Kimi zaman sıfat-fiiller çekimli fiillerle karışabilir.
"Gideceğim bu şehirden artık."
"Gideceğim herkes tarafından biliniyor."
cümlelerinde altı çizili sözcüklerin yazılışları aynıdır. Ancak birincisinde,
"Ben gideceğim"
ifadesi olduğundan çekimli fiildir. İkincisi ise
"Benim gideceğim"
anlamında olduğundan, yani fiilin sonunda iyelik eki kullanıldığından fiil, sıfat-fiildir.
c. Bağ - Fiil (zarf - fiil) : Fiillere, bağ-fiil eki dediğimiz eklerin getirilmesiyle yapılır. Bağ - fiiller cümlede genellikle zarf olarak kullanılır.
"Çalışınca elbette başarılı olursun."
"Gittikçe artıyor yalnızlığımız."
"Okumadan nasıl karar verebilirim?"
"Eve gidip gelecekti."
"Kitap okurken sanki kendinden geçerdi."
"İçeri girer girmez konuşmaya başladı."
"Gözlerimin içine bakarak konuşuyordu."
"Bu şehre geleli tam altı yıl olmuştu."
"Kardeşim yanımıza koşa koşa gelmişti."
cümlelerinde altı çizili sözcükler bağ - fiildir. Görüldüğü gibi yüklemin durumunu ya da zamanını bildirerek onun zarfı olmuşlardır.
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| |||||