|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
İŞARET ZAMİRİ (ADILI) NEDİR?
Kişi adları dışındaki bütün nesne ve kavram adlarının yerini, işaret anlamıyla tutan sözcüklere “işaret zamiri (adılı)” denir. Bazen işaret etmek bazen de adın yerini tutmak için kullanılan işaret sözcükleri hangileridir, şimdi bu sözcükleri belirtelim:
· Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar,
Bura, Şura, Ora,
Burası, Şurası, Orası
Burada, Şurada, Orada
Buradan, Şuradan, Oradan
Burayı, Şurayı, Orayı
Buralar, Şuralar, Oralar
Öteki, Beriki, Karşıki
Örnekler:
· Bu gerçekten çok lezizdi. (Bu = Börek)
Şunu tamir edeceğim aleti nereye kaldırdın? (Şunu = Musluk)
· Orası Türkiye’nin hareketli şehridir. (Orası = Antalya)
· Ötekini giyersen daha çok yakışır. (Ötekini = Pantolon)
Karşıki satılıksa biz alabiliriz. (Karşıki = Ev)
· En çok siyasetçi burada yetişmiştir. (Burada = Trabzon)
Eskiden şuralar bakımsız tarlaydı. (Şuralar = Mahalle)
Biri şunun markasını söyleyebilir mi? (Şunun = Telefon)
· NOT: Hem işaret zamiri ve hem de kişi (şahıs) zamiri olarak kullanılan “O” kelimesine cümlede dikkat edilmelidir.
O, müziğe âşık biriydi. (O = Mehmet = Kişi Zamiri)
O, müziğini uygularken kullandığı bir malzemedir. (O = Mikrofon = İşaret Zamiri)
NOT: Hem işaret zamiri ve hem işaret sıfatı olarak kullanılan “bu, şu, o, öteki, beriki” gibi kelimeler karıştırılmamalıdır.
· Annem, o bitmeden gitmeme müsaade etmedi. (Oraya = ödev = İşaret Zamiri)
Annem, o ödevler bitmeden gitmeme müsaade etmedi. (O = İsimle birlikte kullanıldığı için İşaret Sıfatıdır.)
İŞARET ZAMİRLERİ, GÖSTERME ZAMİRLERİ, ÖZELLİKLERİ (1) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Varlıkların adlarını genellikle söylemeden, göstererek belirten sözcüklerdir.
Varlıkların adlarını söylemeden, onları gösterme, işaret yoluyla göstererek belirten sözcükler.
Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar
Bu => (yakın)
Şu => (orta uzak)
O => (uzak)
Varlıkların, adların gösterme yoluyla yerini tutarlar.
Bunlara "im adılları" da denmektedir.
Dilimizde gösterme adılları; bu, şu, o ve bunların çoğulları olan; bunlar, şunlar, onlar sözcükleridir. Bunlar da öteki adıllar gibi ad durum eklerini alabilirler.
bunu şunu onu
buna şuna ona
bunda şunda onda
bundan şundan ondan
bunları şunları onları
bunlara şunlara onlara
bunlarda şunlarda onlarda
bunlardan şunlardan onlardan
Gösterme adılları ad durum eklerini aldıklarında adıl ile ek arasına adıl n'si girer. Yukarıdaki örneklerde de bu açıkça görülmektedir.
Gösterme adılları tamlama oluştururlar. Ancak bu tamlamada mutlaka tamlama eki alırlar. Çünkü ek almadıklarında daha önce de gördüğümüz gibi gösterme sıfatı olurlar.
Örnek
Bunun evi (adıl) bu ev (sıfat)
Bunların dışında dilimizde öteki, beriki sözcüklerinin de gösterme adılı olarak kullanıldıkları görülmektedir.
Örnek:
Ötekiler de gelmekteydi.
Beriki seni daha çok zorlamıştı.
Kimi zaman böylesi, şöylesi, öylesi, böylesinin, şöylesinin, öylesinin, böyleleri, şöyleleri, öyleleri gibi sözcüklerinin gösterme adılı olarak kullanıldıkları görülür.
Örnek:
Böyleleri paraya maraya da yanaşmaz.
Şöylesini hiç görmedim.
Uyarı: İşaret önadları işaret adıllarıyla karıştırılmamalıdır. Çekim eki alığında veya kendilerinden sonra virgül konduğunda.
Örnek:
Bu akşam size gelecek.
Bu, akşam size gelecek.
O adamı nereden tanıyorsun?
Onu nereden tanıyorsun?
Uyarı: “o” sözcüğü:
Kişinin yerine geçerse kişi zamiri (bilgi yelpazesi.net) (O, bizi sevmez)
Bir varlığın yerine geçerse işaret zamiri (O, tamir edilmez.)
Bir adı gösterirse işaret sıfatı (O masayı getirin.)
ZAMİRLER, ADILLAR, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ ÖZET ANLATIM
İsim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan, isimlerin yerini tutan kelimelere zamir denir.
Zamirler sözcük ve ek durumunda olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Sözcük Hâlindeki Zamirler
1. Kişi Zamirleri
2. İşaret Zamirleri
3. Belgisiz Zamirler
4. Soru Zamirleri
B. Ek Hâlindeki Zamirler
1. İlgi Zamiri
2. İyelik Zamirler
A. SÖZCÜK HÂLİNDEKİ ZAMİRLER
Sözcük durumundaki adıllar da kendi aralarında şahıs, gösterme, belgisiz ve soru olmak üzere dörde ayrılır.
1. Şahıs (Kişi) Zamirleri
Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada kullanılır. Üç tekil, üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara kişi adılı da denir.
Bu zamirler; “ben, sen, o, biz, siz, onlar” dır.
“Size ben yardım ederim.”
“O, sana mektup göndermiş.”
Şahıs zamirlerinin yerine kullanılabilen, ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” zamiri vardır. Bu zamire “dönüşlülük” zamiri de denir.
Dönüşlülük zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.
“Bu kitabı ben yazdım.”
“Bu kitabı ben kendim yazdım.”
İki cümle arasındaki anlam derecesi açıkça görülmektedir.
|
2. İşaret (Gösterme) Zamirleri
İsimleri, yerini işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir.
Gösterme adılları tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri “bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar” dır.
“Bu bana dedemden kaldı.”
“O dün kapıya bırakılmış.”
“Şunlar neden masanın üzerinde duruyor.”
“Şu senin değil mi?”
“Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.”
İşaret zamirleri varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.
Yakında olan için : bu
Biraz uzakta olan için : şu
En uzakta olan için : o
işaret zamirleri kullanılır.
“O ve onlar” zamirleri hem işaret hem de şahıs zamiri olarak kullanılabilir.
Bu zamirler insan isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs, insan dışındaki nesnelerin yerine kullanılırsa işaret zamiridir.
“O, tatilde dayısının yanına gidecek.”
“Onlar, sınıfın en çalışkan öğrencileridir.”
cümlelerindeki altı çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri,
“O, okula giderken cebinden düşmüş.”
“Onlar, bayatladığı için çöpe atılacak.”
cümlelerindeki altı çizili zamirler, insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.
3. Belgisiz Zamirler
İsimlerin yerini belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.
Başlıca belgisiz zamirler şunlardır:
“Bazısı, kimi, çoğu, hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey ...”
“Bana her şey seni hatırlatıyor.”
“Biri bizi gözetliyor.”
“Herkes bu kitabı okusun.”
“Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.”
“Kimler ödevini yapmamış.”
4. Soru Zamirleri
İsimlerin yerini soru yoluyla tutan
zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir.
Bunun yanında soru bildiren (bilgi yelpazesi.net) diğer sözcükler de soru zamiri
olarak kullanılabilir.
“Annem sana ne dedi?”
“Bu çocuk da kim?
“Bu saate kadar nerede kaldın.”
“Şimdi nereye gidiyoruz?”
“Soruların kaçını çözmüş?”
“Bu işi kime danışalım?”
“Hanginiz bu soruyu çözecek.”
Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır: “Nere, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz ...”
B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER
1. İyelik Zamirleri
İsimlere getirilerek, onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.
1. tekil - m
2. tekil - n
3. tekil - ı
1. çoğul - miz
2. çoğul - niz
3. çoğul - ları
“Okulumuz ana yolun kenarındadır.”
“Annesi güzellik salonu açmış.”
Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.
2. İlgi Zamiri
Cümlede daha önce geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki “-ki” zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.
“Bizim arabamız sizinkinden eski.”
“Ayşe'nin defteri eski, seninki yeni"
“Oğuz'un saçı kısa, benimki uzun"
cümlesindeki altı çizili sözcüklerdeki “-ki” eki ilgi zamiridir.
YAPI BAKIMINDAN ZAMİRLER (ÖZET)
Yapı bakımından zamirler dörde ayrılır:
1. Basit Zamirler
Kök hâlindeki zamirlerdir:
Örnek: Ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, hepsi, çoğu, birisi, hangisi, kaçı, bazısı...
2. Birleşik Zamirler
Birden fazla kelimeden (bilgi yelpazesi.net) oluşan zamirlerdir.
Örnek: Hiçbiri, birtakımı, öbürü...
3. Öbekleşmiş Zamirler
Birden fazla kelimenin değişik yollarla öbekleşerek oluşturdukları zamirlerdir.
Örnek: Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, herhangi biri, ne kadarı...
4. Ek Hâlindeki Zamirler
İlgi ve iyelik zamirleri ek hâlindedir.
Örnek: Benimki, kalemimiz
|
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
|