Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Muhasebe Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar

DEĞERLEME VE AMORTİSMAN UYGULAMASI (MUHASEBE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR, ÖRNEKLİ AÇIKLAMALAR)

Finansal kiralamaya konu olan iktisadi kıymet ile sözleşmeden doğan hak, borç ve alacakların değerlemesi ve amortisman uygulaması aşağıdaki esaslara göre yapılacaktır.

A-Kiralayana ilişkin hükümler:

- Kiralama süresi boyunca kiracı tarafından yapılacak kira ödemelerinin toplam tutarı, anapara artı faiz, alacak olarak aktife alınacaktır. Diğer yandan, aktifleştirilen alacak tutarı ile kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark ise gelecek dönemlere ait faiz geliri olarak pasifleştirilmek suretiyle değerlenerek kayıtlara intikal ettirilecektir.

- Kiralama konusu iktisadi kıymet ise, bu iktisadi kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutar ile değerlenecektir, iktisadi kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutarın sıfır veya negatif olması halinde, iktisadi kıymet iz bedeliyle değerlenip aradaki fark iktisadi kıymetin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar gibi işleme tabi tutulacak olup gelir kaydedilmesi gerekmektedir,

- Finansal kiralama konusu iktisadi kıymetin net bilanço aktif değeri ile kira ödemelerinin bugünkü değeri çoğu zaman birbirine eşit olacağından finansal kiralama şirketi veya kiralayan, iktisadi kıymeti genel olarak iz bedeliyle kayıtlarında gösterecektir, iktisadi kıymetin net aktif bilanço değerinden, kira ödemelerinin bugünkü değerinin düşülmesi sonucu oluşan tutarın pozitif olması durumunda, pozitif fark finansal kiralama şirketi tarafından amortismana tabi tutulacaktır Örneğin, net bilanço aktif değeri veya fatura tutarı 100 milyar lira, kira ödemelerinin net bugünkü değeri 95 milyar lira ise, 5 milyar lira pozitif fark finansal kiralama şirketi tarafından amortismana tabi tutulacaktır. Amortisman ayırma işlemi Vergi Usul Kanunu ve ilgili genel tebliğlerde bu iktisadi kıymet için tespit edilmiş sürelerde yapılacaktır. Farkın sıfır veya negatif olması durumunda amortisman ayrılması mümkün değildir ve bu kiralama konusu iktisadi kıymetler için yeniden değerleme yapılması söz konusu olmayacaktır.

- Gelecek dönemlere ait faiz gelirleri, kiralanan iktisadi kıymetin finansal kiralama sözleşmesinin yapıldığı tarihteki rayiç bedelinden, her bir dönem sonunda anapara geri ödemelerinin düşülmesi sonucu kalan tutar üzerinden sabit bir dönemsel faiz oranı yaratacak şekilde hesaplanması suretiyle tahakkuk ettirilecektir. Tahakkuk tarihinden vadenin bitiminin anlaşılması gerekmektedir. Her bir dönem sonu ifadesinden kira sözleşmesi ekindeki ödeme planındaki ödeme dönemlerinin anlaşılması gerekmektedir, örneğin, 4 yıllık kiralama dönemi, yılda bir kez ödemeli ve her yıl 30/09...,, tarihinde kira ödemesi öngörülmüşse, "her bir dönem sonu" ifadesinden 30/09...., 30/09 ve sonraki yıllar tarihlerini anlamak gerekmektedir.

- Aktifleştirilen alacak tutarının reeskonta tabi tutulması mümkün bulunmamaktadır.

- Kiralayan şirketler tarafından iktisadi kıymetin salın alınmasında Türk Lirası veya döviz cinsinden kredi kullanılmış ise ilk yıl için ödenen kur farkları ve faiz giderlerinin sözleşme yapılmasından önce kıymetin maliyetine ilave edilebilecek olması halinde maliyete ilave edilecek aksi halde ve diğer yıllarda ise gider kaydedilecektir

- Kiralayanın finansal kiralamaya konu iktisadi kıymetin üretimini veya alım satımını yapması halinde, iktisadi kıymetin net bilanço aktif değeri olarak rayiç bedeli dikkate alınacaktır. Rayiç bedel ile maliyet bedeli arasındaki farkın normal satış işleminden elde edilen kar veya zarar olarak işleme tabi tutulması gerekmektedir.

B-Kiracıya ilişkin hükümler:

l-Finansal kiralama işlemine konu iktisadi kıymeti kullanma hakkı ve sözleşmeden doğan borç, kiralama konusu iktisadi kıymetin rayiç bedeli veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı ile değerlenecektir. Finansal kiralama konusu iktisadi kıymet, kullanma hakkı olarak aktife alınacak karşılığında ise kiralayana olan borç pasife kaydedilecektir.

2-Kiracı tarafından aktifleştirilen finansal kiralamaya konu iktisadi kıymeti kullanma hakkı, Vergi Usul Kanununun üçüncü kitabının üçüncü kısmının birinci bölümü ve ilgili genel tebliğlerde kiralama konusu iktisadi kıymet için belirlenmiş usul ve esaslar çerçevesinde amortismana ve Kanunun Mükerrer 298 inci maddesi uyarınca da yeniden değerlemeye (bilgi yelpazesi.net) tabi tutulacaktır. Diğer bir ifadeyle, kullanım hakkı, Vergi Usul Kanunu ve ilgili genel tebliğlerde bu iktisadi kıymet için tespit edilmiş amortisman sürelerinde amorti edilecektir. Sözleşmenin fesholması halinde kalan dönemler için iktisadi kıymetle ilgili olarak amortisman ayrılma ve yeniden değerleme işlemleri yapılmayacaktır.

3-Finansal kiralama sözleşmesine göre yapılan kira ödemeleri, borç anapara Ödemesi ve faiz gideri olarak ayrıştırılacak ve bu ayrıştırma işlemi her bir dönem sonunda kalan borç tutarına sabit bir dönemsel faiz oranı uygulanmasını sağlayacak şekilde yapılacaktır, Kiralayan açısından yorumu yapılan "her bir dönem sonu" ifadesi, kiracı açısından sözleşmede belirtilen kira ödeme tarihidir.

4-Finansal kiralama borçlarının Vergi Usul Kanununun 285 inci maddesi kapsamında reeskonta tabi tutulması mümkün bulunmamaktadır.

5-Finansal kiralama işlemi esas olarak bir kredi işleminden farklı değildir. Kiralayana ödenen finansal kiralama bedellerinin faiz kısmı finansman gider kısıtlamasına tabidir

Muhasebeleştirilmesi:

Finansal kiralama konusunda 4842 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeye paralel olarak, 11 seri nolu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği ile bazı hesapların tanımlarına ilave yapılmak (120,121,220,221), boş olan bazı hesap kodları da isimlendirilmek suretiyle finansal kiralama işlemlerinin kayıt usulü belirlenmiştir.

11 seri nolu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği öncesi Uygulama:

Kiralayan işletmeler, kiralamadan doğan alacaklarını vade durumuna göre 120 Alıcılar ve 220 Alıcılar hesaplarında, kira gelirlerini de yine vade durumuna göre 380 Gelecek Yıllara Ait Gelirler hesabı ile 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler hesabında izlemekte idiler. Kira bedelleri tahsil edildikçe de 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler hesabından 600 Yurtiçi Satışlar hesabına aktarılarak gelir kaydedilmekte idi.

Kiracı durumunda olan işletmeler ise, borçlarını aynı şekilde 320 Satıcılar ile 420 Satıcılar hesapları ile 180 Gelecek Aylara Ait Giderler ve 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler hesaplarında izlemekte ve ödeme yapıldıkça da 180 Gelecek Aylara Ait Giderler hesabından ilgili gider veya maliyet hesaplarına aktarmakta idiler.

11 seri nolu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği Uygulaması:

Tebliğdeki düzenleme ile 120 Alıcılar ve 220 Alıcılar hesaplarının açıklamalarına “Finansal kiralamadan doğan senetsiz alacaklar da bu hesapta izlenir” ibaresi; 121 Alacak Senetleri ve 221 Alacak Senetleri hesaplarının açıklamalarına da “Finansal kiralamadan doğan senetli alacaklar da bu hesapta izlenir” ifadeleri eklenmiştir.

Diğer taraftan, anılan Tebliğ ile aşağıdaki hesaplar açılmıştır.