Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Muhasebe Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar

AMORTİSMAN, ÖZELLİKLERİ, ÇEŞİTLERİ, UYGULAMALARI, AYIRMA YÖNTEMLERİ (MUHASEBE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR, ÖRNEKLİ AÇIKLAMALAR)

AMORTİSMANA TABİ İKTİSADİ KIYMETLERİN ÖZELLİKLERİ:

1) Belli bir bedelin üzerinde olmalı (İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerin toplam bedeli dikkate alınır)

2) Aktifte kayıtlı ve fiili tasarruf içinde bulunmalı

3) Bir yıldan fazla kullanım ömrüne sahip olmalı

4) Yıpranmaya ve aşınmaya tabi olmalı

=> Amortisman ayrılabilmesi için iktisadi kıymetin işletmenin aktifinde kayıtlı olması gerekir. İstisnası; başkasının arazisi üzerine dikilen reklam panoları için amortisman ayrılmasıdır.

=> Basit usule tabi mükellefler amortisman ayıramazlar. I. Sınıf tüccarlar, II. Sınıf tüccarlar ve serbest meslek erbabı amortisman ayırabilir. Azalan bakiyeler usulünü yalnızca bilanço esasına göre defter tutanlar seçebilirler.

=> Serbest meslek erbapları ve işletme hesabı esasına göre defter tutanlar, defterlerinin sol kısmına amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satış zararlarını, sağ kısmına satış karını yazarlar. Amortisman ile ilgili durumları defterlerinin boş bir sayfasında ayrı olarak gösterirler.

AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ:

A- Normal Amortisman:

Mükellefler amortismana tabi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlan edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.

Normal amortisman ayırma yöntemini uygulayan işletmeler hiçbir zaman bu yöntemden azalan bakiyeler yöntemine geçemez. Ancak azalan bakiyeler usulünden normal amortisman yöntemine geçiş serbestisi vardır.

B- Azalan Bakiyeler Yöntemi:

Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler.

Bu usulün tatbikinde;

1. Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunur.

Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tabi iktisadi kıymetin düzeltilmiş (bilgi yelpazesi.net) değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir.

2. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50'yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır.

3. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanır.

Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen yok edilir.

Bu yöntemin normal amortisman ayırma yönteminden avantajı A.T.İ.K.’in daha fazla kullanılabilirlik ve verime sahip olduğu ilk yıllarda büyük oranlarda amortisman ayrılmasına olanak vermesi ve vergi avantajı sağlamasıdır.

C. Fevkalade Amortisman Yöntemi:

Vergi Usul Kanununun 371. maddesinde sayılan nedenlerle aşırı yıpranmaya tabi olan iktisadi kıymetler için Maliye Bakanlığına müracaat edilmesi halinde uygulanan yöntemdir.

Örnek: 2004 yılında 8 milyar TL’ye satın alınan makinenin faydalı ömrü beş yıl olup %20 amortisman nispeti tespit edilmiş ve 2004 ve 2005 yıllarında amortisman ayrılmıştır. 2005 yılında yangın nedeniyle 3,5 milyar TL’lik değer kaybı meydana gelmiştir. Müracaat üzerine Maliye Bakanlığı 3,5 milyar TL’lik kaybın fevkalade amortisman ayrılarak karşılanmasını öngörmüştür. Mükellefin amortisman uygulamasını makinenin alındığı yıldan itibaren yapınız.

=> Azalan Bakiyeler yönteminde süre normal amortisman yöntemindeki esasa göre belirlenir.

Örnek: İşletme 2004 yılında 100 milyar TL’ye aldığı kamyonu üzerinden azalan bakiyeler yöntemine göre amortisman ayırmakta olup kamyonun kullanım süresini 5 yıl olarak tespit etmiştir. İşletmenin faaliyet konusu nakliyecilik olup işletmenin her yıl ayıracağı amortisman tutarı ile yapacağı muhasebe kayıtlarını yapınız.

KIST AMORTİSMAN UYGULAMASI:

Amortisman genelde yıllık olarak ayrılmaktadır. İstisna olarak binek otomobillerde iktisadi kıymetin iktisap edildiği yılda amortisman (alınan ay tam sayılmak üzere) aylık olarak ayrılmaktadır.

Örnek: İşletme 10.10.2004 tarihinde 20 milyar TL’ye binek otomobil almıştır. Binek otomobilin faydalı ömrü beş yıl olup % 20 amortisman oranı uygulanmaktadır.

a) Normal Amortisman Yöntemi

b) Azalan Bakiyeler Yöntemi uygulanması halinde yapılacak amortisman işlemleri nelerdir.

=> Azalan Bakiyeler Yönteminde ilk yıl ayrılamayan tutar bir sonraki yılda net değere ilave edilerek amorti edilmektedir.

A.T.İ.K’in SATIŞI:

a) Amortisman ayrılmamış ise;

Satış Karı / Zararı = Satış Bedeli – Maliyet Bedeli

b) Amortisman ayrılmış ise;

Satış Karı / Zararı = Satış Bedeli + Birikmiş Amortisman – Maliyet Bedeli

c) Yeniden Değerleme Yapılmış (Yen. Değ. Değ. Art. Fonu Sermayeye eklenmemiş) ise;

Satış Karı / Zararı = Satış Bedeli + Bir. Amort. + Y.D.D.A.F. – Değerlenmiş Maliyet

Yeniden Değerleme ve Maliyet Artış Fonu, 5024 sayılı Yasa ile yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak gerek 2004 yılından önce yürürlükte olmaları (bilgi yelpazesi.net) gerekse 2004 yılında belirli şartları taşıyan mükelleflerin (Aktif Toplamı 7,5 Trilyon TL’yi, Cirosu 15 Trilyon TL’yi aşmayan) enflasyon düzeltmesi yapma zorunlulukları olmadığından, yeniden değerleme ve maliyet artış fonu uygulayabilmektedirler.

d) Yeniden Değerleme Yapılmış (Y.D.D.A.F. Sermayeye Eklenmiş) ise;

Satış Karı / Zararı = Satış Bedeli + Bir. Amort. – Değerlenmiş Maliyet

e) Yeniden Değerleme Yapılmamış, Maliyet Artış Fonu hesaplanmış ise;

Satış Karı / Zararı = Satış Bedeli + Bir. Amort. – (Maliyet Bedeli + M.A.F.)

f) Yeniden Değerleme Yapılmış, M.A.F. ve Amortisman Ayrılmış ise;

Satış Karı / Zararı = Satış Bedeli + Bir. Amort. + Y.D.D.A.F. – (Değerlenmiş Maliyet + M.A.F.)

=> Vergi Usul Kanunu amortisman ayırmada direkt ve endirekt yöntemin ikisine de cevaz verirken, Tek Düzen Muhasebe Sistemi sadece endirekt yönteme izin vermektedir.