eðitim öðretim ile ilgili belgeler > konu anlatýmlý dersler > FEN BÝLÝMLERÝ dersi ile ilgili konu anlatýmlar

KASLAR, KAS ÇEÞÝTLERÝ, KASLARIN ÖZELLÝKLERÝ, KASLARIN ÇALIÞMASI (FEN BÝLÝMLERÝ DERSÝ KONU ANLATIM)

 

Kaslar, canlý organizmada hareket sistemini meydana getiren yapýlardandýr. Kaslarýn en önemli özellikleri uzayýp kýsalma yeteneðine sahip olmalarýdýr.

 

A. Kas Çeþitleri

 

Kaslar, anatomik yapýlarýna ve çalýþma özelliklerine göre; çizgili kas, düz kas ve kalp kasý olarak ayrýlýr.

 

1. Çizgili Kaslar (Ýskelet Kaslarý)

 

Çizgili kas hücreleri, uzun ve silindir þeklinde hücrelerdir.

 

Bir kas teli boyunca birden çok çekirdek bulunur.

 

Kas hücrelerinin sýnýrlarý belirli deðildir ve sitokinez (sitoplazma bölünmesi) görülmez.

 

Beynin kontrolünde, isteðimizle çalýþýrlar.

 

Düz kasa oranla daha hýzlý kasýlýrlar.

 

Eklem bacaklýlardaki kaslar bu tiptendir.

 

Þekil : Bir Çizgili Kasýn Yapýsý

 

Çizgili kas liflerinde açýk ve koyu bantlar, özel proteinlerin farklý düzende sýralanmasýndan oluþur. Bu proteinler aktin (açýk) ve miyozin (koyu) dir.

 

2. Düz Kaslar

 

Düz kas hücreleri mekik þeklinde olup,

 

Otonom sinir sisteminin kontrolünde, isteðimiz dýþýnda çalýþýrlar.

 

Kasýlmalarý yavaþ ve düzenlidir.

 

Omurgalýlarda sindirim, solunum, dolaþým, üreme ve boþaltým sistemlerinin duvarlarýnda bulunur.

 

Eklem bacaklýlar hariç, omurgasýz hayvanlar düz kaslara sahiptir.

 

Her hücrede bir tane çekirdek bulunur.

 

 

3. Kalp Kasý (= Miyokard)

 

Çizgili kas yapýsýndadýr, isteðimiz dýþýnda çalýþýr.

 

Liflerindeki telcikler tek çekirdeklidir.

 

Çekirdekler hücrenin ortasýnda bulunur.

 

Kalp kasý dallanmýþ bir yapýya sahiptir.

 

Kas telleri kýsa boyludur. Birbirine baðlandýklarý yerlerde ara diskler bulunur.

 

 

B. Çizgili Kaslarýn Çalýþmasý

 

Çizgili kaslarýn kasýlmasý, aktin ve miyozin iplikçiklerinin birbiri içine kaymasýyla oluþur (Kayan iplikler hipotezi). Bir çizgili kas demeti boyunca ýþýðý az ve çok kýran bölgeler vardýr.

 

Bunlardan açýk renkli olanlar aktin ipliklerinden oluþmuþ olup, I bandý adýný alýr. Koyu renkli olanlar miyozinden meydana gelir ve A bandý adýný alýr. I bandýnýn ortasýndaki birleþme noktalarýna Z çizgisi denir. Ýki Z çizgisi arasýnda bulunan bölgeye sarkomer denir ve kasýlmanýn birimi olarak kabul edilir. A bandýnýn ortasýndaki açýk görünen bölgeye ise H bandý denir. Bantlaþmalar ve kasýlma anýndaki durumlarý aþaðýdaki þekillerde gösterilmiþtir.

 

a.       Kas Gevþemiþ Halde

 

 

b.       Yarý Kasýlmýþ Durum             

 

 

 

c.        Kasýlmýþ Durum

 

 

Kasýlma sýrasýnda A bandýnýn boyu deðiþmezken, I bandý kýsalýr ve H bandý görünmez olur. Ýki Z çizgisinin birbirine yaklaþmasýyla kasýn boyu kýsalýr. Gevþeme anýnda ise kas eski özelliðine kavuþur.

 

1. Kasýn Kasýlma Evreleri

 

Bir kasýn kasýlmasý ve gevþemesi sürecinde üç evre ayýrt edilir.

 

a. Bekleme (Latent) Evresi: Uyarýnýn uygulanmasý ile kasýlmanýn baþlamasý arasýnda geçen süredir. Yaklaþýk 0,01 saniye sürer.

 

b. Kasýlma Evresi: Kasýlmanýn baþladýðý an ile gevþemenin baþladýðý an arasýndaki süredir.

 

c. Gevþeme Evresi: Kasýn gevþeyerek eski halini almasýdýr. Yaklaþýk 0,05 saniye sürer.

 

 

2. Fizyolojik Tetanoz

 

Kasa arka arkaya uyarý verilirse, kas gevþemeye vakit bulamaz, kasýlý bir vaziyette kalýr. Bu duruma fizyolojik tetanoz denir.

 

 

3. Kasýlmanýn Kimyasal Açýklanmasý

 

Kaslarýn kasýlabilmesi için gerekli enerji öncelikle ATP’den saðlanýr. Sonra sýrasýyla, kreatin fosfat, glikoz ve glikojen kullanýlýr.

 

Kaslarda kasýlma anýnda bazý maddelerin miktarý azalýrken bazýlarýnýn miktarýnda artma meydana gelir. Bu maddeler yan taraftaki tabloda verilmiþtir.

 

 

Kaslarýn kasýlmasý sinirler tarafýndan verilen emirler ile olur. Bu sinirlerin kastaki uçlarýna “motor uç plaðý” denir.

 

Motor uç plaðýna uyartý gelince sinir uçlarýndan asetil kolin salýnýr. Bu madde kasýn Endoplazmik Retikulumundan (= sarkoplazmik retikulum) Ca⁺⁺ iyonlarýnýn aktin ve miyozin (bilgi yelpazesi.net) lifleri arasýna salýnmasýný saðlar. Ca⁺⁺ iyonlarý varlýðýnda ATP, ADP ile fosfata ayrýlýr ve kasýlma için gerekli enerji saðlanmýþ olur.

 

 

4. Kasýlmada “Ya hep ya hiç” Prensibi

 

Kas, eþik deðeri altýndaki uyarýlara tepki göstermez. Eþik deðerindeki uyarýya ise bütün þiddetiyle tepki gösterir. Uyarý þiddeti daha da artsa bile kasýn verdiði tepki þiddeti deðiþmez. Buna “ya hep ya hiç” prensibi denir.

 

Þekil : Kaslarýn Çalýþma Mekanizmasý

 

 

5. Kas Tonusu

 

Kaslar, çalýþmadýðý süre içerisinde bile az da olsa kasýlý halde bulunurlar. Buna kas tonusu denir.

 

“FEN BÝLÝMLERÝ DERSÝ ÝLE ÝLGÝLÝ KONU ANLATIMLAR” SAYFASINA GERÝ DÖNMEK ÝÇÝN

>>>TIKLAYIN<<<

“FEN BÝLÝMLERÝ DERSÝ ÝLE ÝLGÝLÝ TEST SORULARI, SORU BANKASI” SAYFASINI
GÖRMEK ÝSTERSENÝZ

>>>TIKLAYIN<<<

“FEN BÝLÝMLERÝ DERSÝ ÝLE ÝLGÝLÝ YAZILI SORULARI” SAYFASINI GÖRMEK ÝSTERSENÝZ

>>>TIKLAYIN<<<